عروه الوثقی

ماه رمضان ماه بزرگي است، خداوند در آن ماه نيکيها را دو چندان مي‏کند و گناهان را پاک مي‏سازد، و درجات را بالا مي‏برد.
هر کس در اين ماه صدقه بدهد خداوند گناهان او را مي‏آمرزد، و هر کس در اين ماه به زيردستان خود محبت و مهرباني کند خداوند نظر رحمت به او خواهد داشت.
کسي که در ماه رمضان اخلاق خود را نيکو سازد و خشم خود را فروکشد و غضب نکند، و موجبات رفت و آمد و ارتباط با ارحام و خويشاوندان را برقرار کند پروردگار او را مورد عنايت و محبت خود قرار مي‏دهد.
سپس فرمود: اين ماه رمضان مانند ساير ماه‏ها نيست، هر گاه ماه مبارک رمضان بيايد با خود خيرات و برکات مي‏آورد، و هر گاه ماه رمضان پايان يابد گناهان شما را نيز با خود مي‏برد.

در ماه رمضان ثواب کارهاي نيک مضاعف مي‏گردد، و اعمال و افعال نيک در آن مورد پذيرش خداوند متعال قرار مي‏گيرد، هر کس از شما در ماه مبارک رمضان دو رکعت نماز مستحبي بخواند خداوند متعال او را رحمت مي‏کند.
سپس فرمود: بدبخت و بي‏توفيق کسي است که ماه رمضان بر او بگذرد و مورد آمرزش قرار نگيرد، در آن هنگام که نيکوکاران پاداش اعمال خود را بگيرند وي زيان خواهد ديد.
2 - حسن بن فضال از حضرت رضا عليه‏السلام و او از پدرانش روايت کرده که حضرت رسول صلي الله عليه و آله در يکي از روزها خطبه خواند و در اثناء خطبه خود فرمود:
اي مردم اينک ماه خداوند با برکت و آمرزش به طرف شما روي آورده، ماهي که در نزد خداوند از همه ماه‏ها افضل است، روزهاي آن بهترين روزها و شبهاي آن نيکوترين شبها و ساعات آن افضل ساعات مي‏باشد.
اي مردم شما در اين ماه به ضيافت خداوند دعوت شده و نزد خداوند گرامي هستيد.
نفس‏هاي شما در اين ماه تسبيح و خواب شما در آن عبادت، و اعمال شما در آن مقبول و دعاي شما در آن مستجاب است اکنون با نيت پاک و قلبي صادق از خداوند بخواهيد که شما را موفق بدارد روزه بگيريد و تلاوت قرآن مجيد کنيد.
شقي و بدبخت و بدعاقبت آن کسي است که در اين ماه از رحمت خداوند محروم گردد و از فيوضات اين ماه مقدس و مبارک بی ‏بهره باشد.

و تشنگي خود در اين ماه از گرسنگي و تشنگي خود در روز قيامت ياد کنيد، اي مردم به فقراء و درماندگان خود احسان کنيد و نيکي نمائيد بزرگان خود را مورد احترام و تعظيم قرار دهيد، و از کوچکان دلجوئي کنيد، و از ارحام خود ديدن نمائيد و زبان خود را از گفتگوهاي بيهوده و سخنان ناروا حفظ کنيد، ديدگان خود را از آنچه حلال نيست بپوشانيد و گوش‏هاي خود را از آنچه شنيدن آن روا نيست نگهداريد.
اي مردم با يتيمان مردم محبت و نيکي داشته باشيد تا ديگران نسبت به يتيمان شما محبت داشته باشند، از گناهان خود توبه کنيد و دست‏هاي خود را به طرف خداوند در هنگام نماز بلند کنيد و حاجت‏هاي خود را از او طلب نمائيد، که هنگام نماز بهترين لحظات و ساعات است.
خداوند در اين وقت با نظر رحمت به بندگانش مي‏نگرد، هر گاه با او مناجات کنند جواب آنها را مي‏دهد و هر چه از وي بخواهند مرحمت مي‏کند، و درخواست آنها را اجابت مي‏نمايد.
اي مردم جان‏هاي شما در گرو اعمال شما هست هر چه در دنيا انجام دهيد به آن خواهيد رسيد و پاداش آنها را دريافت خواهيد کرد، تا مي‏توانيد استغفار کنيد و جان‏هاي خود را از گرو کارهاي ناشايست نجات دهيد.
اي مردم پشت‏هاي شما در اثر بارهاي معصيت و نافرماني خداوند سنگين شده و با طول دادن سجده و عبادت خداوند متعال سنگيني پشت خود را برطرف کنيد و بار خود را سبک سازيد.
اي مردم بدانيد که خداوند متعال به عزت و جلال خود سوگند ياد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نکند، و آنان را به آتش نترساند، و در روز قيامت

که همه مردم در پيشگاه خداوند حاضر شوند آنان را در کنف حمايت و رحمت خود قرار دهد.
اي مردم هر کس از شما روزه‏دار مؤمني را افطار دهد مانند اين است که يک بنده‏اي را آزاد کرده باشد، و خداوند گناهان گذشته او را مي‏آمرزد.
در اين هنگام گفته شد: يا رسول الله همه ما قدرت نداريم افطاري بدهيم، حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود: از آتش دوزخ بترسيد ولو با انفاق يک دانه خرما و از آتش بترسيد ولو با دادن يک شربت آب.
اي مردم هر کس از شما در اين ماه رمضان اخلاق خود را نيکو سازد و با روي گشاده با مردم سخن گويد، روز قيامت که همه قدم‏ها در آن مي‏لغزند خداوند مهربان قدمهاي او را در صراط ثابت قرار خواهد داد.
هر کس در اين ماه از زيردستان خود سرپرستي کند و آن‏ها را مورد لطف و احسان خود قرار دهد پروردگار روز قيامت او را از گزند و عذاب حفظ خواهد کرد و ميزان سيآت او را سبک خواهد نمود.
هر کس شر خود را از مردم باز دارد و مردم از زبان او آسوده باشند خداوند روز قيامت غضبش را از او نگاه خواهد داشت، هر کس در اين ماه يتيمي را سرپرستي کند و از وي دلجوئي نمايد روز قيامت مورد احترام و تکريم خداوند قرار خواهد گرفت.
هر کس در ماه رمضان با ارحام و خويشاوندانش ارتباط و رفت و آمد داشته باشد روز قيامت مشمول رحمت خداوند قرار مي‏گيرد، و هر کس در اين ماه قطع رحم کند از رحمت خداوند در روز قيامت محروم خواهد شد.

هر کس در اين ماه نمازهاي مستحبي بخواند خداوند برات آزادي او را از آتش صادر مي‏کند، و هر کس در اين ماه واجبي به جاي آورد مانند اين است که هفتاد عمل واجب را در ماه‏هاي ديگر به جاي آورده باشد.
هر کس در اين ماه بر من صلوات بفرستد خداوند ميزان اعمال او را سنگين مي‏کند در روزي که ميزان‏ها سبک خواهند شد، و هر کس در ماه رمضان آيه‏اي از قرآن را تلاوت کند مانند اين است که در ساير ماه‏ها يک ختم قرآن کرده باشد.
اي مردم در اين ماه درهاي بهشت باز است، از خداوند بخواهيد آن درها را بر روي شما باز گذارد، و درهاي آتش دوزخ در اين ماه بسته است از پروردگار بخواهيد آنها را بر روي شما باز نکند. شيطان‏ها در اين ماه در زنجيرند از خداوند بخواهيد آنها را بر شما مسلط نکند.
اميرالمؤمنين عليه‏السلام گويد: من برخواستم و عرض کردم: يا رسول الله بهترين اعمال در اين ماه چيست؟
فرمود يا أباالحسن بهترين اعمال در اين ماه پرهيز کردن از حرام خداوند است، سپس رسول خدا صلي الله عليه و آله گريه کرد، گفتم: يا رسول الله چرا گريه مي‏کنيد.
فرمود: اي علي گريه‏ام براي اين است که خون تو را در اين ماه خواهند ريخت گويا مي‏نگرم در هنگامي که نماز مي‏خواني شقي‏ترين اولين و آخرين بر مي‏خيزد و شمشير بر فرقت مي‏زند و محاسنت را از خونت رنگين مي‏کند.
علي عليه‏السلام فرمود: عرض کردم يا رسول الله در آن روز دينم سالم خواهد بود.
فرمود: آري و سپس فرمود: اي علي هر کس تو را بکشد مانند اين است که مرا کشته است، و هر کس تو را مبغوض دارد مثل اين است که مرا مبغوض داشته است، هر کس تو را فحش دهد مثل اينکه مرا فحش داده.

زيرا جان تو از من و طينت تو از من است، خداوند متعال مرا با تو خلق کرد و مرا با تو برگزيد مرا براي نبوت و تو را براي امامت اختيار کرد.
هر کس امامت تو را انکار کند مانند اين است که نبوت مرا انکار کرده باشد.
اي علي تو وصي و پدر فرزندان من هستي، و همسر دخترم مي‏باشي، و جانشين من در ميان امتم در حال حيات و ممات هستي، فرمان تو فرمان من، و نهي تو نهي من است.
سوگند مي‏خورم به آن کس که مرا به نبوت برگزيد و مرا بهترين مردم قرار داد تو حجت خدا و خليفه او و امينش در ميان مردم مي‏باشي.
3 - فضل بن شاذان از حضرت رضا عليه‏السلام روايت مي‏کند که آن حضرت در ضمن مسائلي فرمودند: اگر کسي بپرسد که چرا روزه فقط در ماه رمضان واجب شده و در ساير ماه‏ها واجب نگرديده است.
در پاسخ اين سائل گفته مي‏شود که در ماه رمضان قرآن نازل شده، و در آن بين، باطل و حق را بيان کرده است و در قرآن مجيد آمده «شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن هدي للناس و بينات من الهدي و الفرقان».
نبوت حضرت رسول صلي الله عليه و آله در آن ماه آغاز شد و شب قدر که از هزار شب بهتر است در اين ماه مي‏باشد.
در شب قدر خداوند مقدرات و سرنوشت مردم را تعيين مي‏کند، و ماه رمضان ماه اول سال است، و تمام خير و شر يک سال در اين ماه مقدر مي‏گردد، و نفع و ضررها معين مي‏شود و روزي‏هاي مردم بر حسب امر پروردگار و مدت عمر بندگان تعيين مي‏گردد، و براي همين جهت او را ليلةالقدر مي‏گويند.
اگر کسي بپرسد چرا مردم مامور شدند که فقط ماه رمضان را روزه داشته باشند و کمتر و يا زيادتر از اين مدت خواسته نشد؟
در پاسخ گفته مي‏شود: اين مدتي است که قوي و ضعيف مي‏توانند در آن مدت عبادت کنند، و خداوند متعال واجبات را طوري قرار داده که قوي و ضعيف بتوانند انجام دهند، و سپس ضعفاء را اجازه داده که هر اندازه قدرت داشته باشند انجام دهند و مردم نيرومند را نيز ترغيب فرموده که علاوه بر واجبات مستحبات هم انجام دهند.
اگر خداوند متعال مصلحت مي‏دانست که مردم قدرت ندارند بيش از اين روزه بگيرند و يا مي‏توانستند بيشتر روزه داشته باشند خداوند مدت را کم و يا زياد مي‏کرد.
اگر کسي بپرسد چرا زن در هنگام حيض نبايد روزه بگيرد و يا نماز بگزارد؟
در پاسخ اين سائل گفته مي‏شود: که زن در اين وقت در حال نجاست است، و خداوند دوست دارد که زن در هنگام پاکي او را عبادت کند و کسي که نماز بر او واجب نيست روزه هم نبايد داشته باشد.
اگر کسي سؤال کند چزا زن حائض روزه‏ها را بايد قضاء کند و ليکن قضاء نمازهاي فوت شده در هنگام حيض لازم نيست؟
در پاسخ وي گفته مي‏شود: روزه زن را از خدمت شوهر و کارهاي مربوط به خودش و يا منزل باز نمي‏دارد، و ليکن نماز او را از اين کارها باز مي‏دارد، زيرا نماز را بايد در شب و روز چند بار انجام داد و زن نمي‏تواند آنها را انجام دهد، در صورتي که روزه داشتن اين چنين نيست.
ديگر اينکه در نماز مشقت هست و ارکان انسان در هنگام اداء آن مشغول است، در صورتي که روزه به بدن کاري ندارد، و فقط روزه‏دار بايد از خوردن و آشاميدن خودداري

کند، و اشتغال ارکان در آن راهي ندارد، و نيز اينکه نماز در اوقات متعدده معيني بايد گزارده شود، و هر گاه يک نماز را ادا کرد نماز ديگري مي‏رسد و ليکن روزه چنين نيست و آن فقط در ساعات معلوم و معين مي‏باشد.
اگر کسي بپرسد: چرا هر گاه شخصي در ماه رمضان مسافرت کرد و يا مريض شد، و اگر تا ماه رمضان آينده از سفر برنگشت و يا مرضش بهبودي نيافت واجب است در او کفاره بدهد و قضاء ندارد، و هر گاه در بين دو رمضان از ناخوشي بهبودي پيدا کرد و يا از سفر مراجعت کرد بايد قضاء کند و کفاره بدهد.
در پاسخ آن گفته مي‏شود: زيرا آن روزه در آن سال و در آن ماه بر وي واجب بود، و مي‏بايست قضاء آن را به جاي آورد.
اما آن کسي که از مرض بهبودي پيدا نکرده و يک سال بر او گذشته است، حکم او مانند مغمي عليه است، اگر کسي بيهوش شد و يک شب و روز به هوش نيامد قضاء نمازهاي آن شب و روز بر او واجب نيست.
حضرت صادق عليه‏السلام فرمود: هر بنده‏اي که عقلش را از دست داد و مشاعرش کار نکرد معذور است، زيرا آن مرد مريض در هنگام رسيدن ماه رمضان مريض بود و روزه داشتن بر او واجب نبود و در تمام دوران سال به علت استمرار ناخوشي نمي‏توانست روزه داشته باشد.
در اين صورت بايد فديه بدهد، زيرا او مانند کسي است که روزه بر او واجب شده و ليکن نتوانسته است روزه را بگيرد، همان طور که خداوند متعال در قرآن مجيد فرموده: «فصيام شهرين متتابعين فمن لم يستطع فاطعام ستين مسکينا» و نيز فرموده: «ففدية من صيام أو صدقه أو نسک»

در اين جا صدقه را به جاي روزه مقرر کرد در صورتي که قدرت و استطاعت نداشته باشد روزه بگيرد.
اگر کسي بپرسد اگر آن مريض در آن هنگام استطاعت نداشت اکنون که استطاعت دارد؟
در پاسخ او گفته مي‏شود: هنگامي که رمضان ديگري برسد واجب است کفاره ماه رمضان گذشته را بدهد زيرا وي مانند آن کسي است که روزه کفاره بر او واجب شده و او قدرت نداشته روزه کفاره را بگيرد.
در اين صورت کفاره بر او واجب است، و هر گاه کفاره واجب شد روزه ساقط است.
اگر مريض در بين دو رمضان بهبودي حاصل کرد و روزه‏هاي قضاء شده را نگرفت، واجب است کفاره بدهد، زيرا وي در اين صورت به وظيفه خود عمل نکرده است و بايد قضاء روزه‏ها را هم بگيرد چون استطاعت دارد.
اگر کسي بپرسد چرا روزه‏هاي مستحبي در شريعت مقدس اسلام مقرر شده است،
در جواب آن سائل گفته مي‏شود: خداوند متعال با تشريع روزه‏هاي استحبابي نظرش اين بود که روزه‏هاي واجب را تکميل کند.
اگر کسي بگويد: چرا در هر ماهي سه روز روزه و در هر ده روز يک روز روزه مستحب شده است؟
در پاسخ وي گفته مي‏شود که خداوند متعال فرموده: «من جاء بالحسنة فله عشر امثالها» هر کس در هر ده روز يک روز را روزه بدارد مانند آن است که همه عمرش را روزه داشته باشد.